Bij Kunstplaza Schurer exposeren 11 kunstenaars, met een professionele of amateur achtergrond. Een deel komt uit Duitsland en het andere deel uit Nederland. De titel geeft al aan dat het thema gaat om vrede. Een onderwerp dat gezien de geschiedenis tussen beide landen de nodige bizarre herinneringen kan oproepen. Zeker met een opening op Bevrijdingsdag 5 mei. Maar ook met het oog op de meer recente gebeurtenissen in Oekraïne, zoals Johan Schurer in zijn introductie terecht opmerkte. Burgemeester Marco Out, met ketting, opende de expositie en wees op het waarom dat kunst juist de uitdrukking is van vrede en vrijheid. Ook Out noemde Oekraïne waarbij hij opmerkte dat bij zijn gesprekken met vluchtelingen in Assen hem opviel dat er onder hen opvallend veel kunstzinnige talent aanwezig bleek te zijn. De expositie laat overigens een grote verscheidenheid aan werken zien dat niet een specifieke lijn vertoont. Of het moet zijn de intrigerende voorkeur voor precies die vrije keus van een persoonlijk onderwerp, van landschap tot portret tot figuurstudie.

——— + ———-

Afgelopen dinsdag 11 april bezocht ik in Minerva Groningen een conferentie getiteld Layered: Mapping Global Design Histories. Gedurende deze dag hielden een aantal kunstenaars korte pitches over hun recente werk dat zich kenmerkte door artistic research, grafische vormgeving en vooral hun persoonlijke relatie met Oost-Europa. Wat de conferentie extra meebracht was de aandacht voor het methodisch archiveren van de ontwerppraktijk in groter cultureel verband. Dat wil zeggen buiten de bestaande canonieke standaarden om. 

‘S middags interviewde Andrea Stultiens, zelf kunstenaar en archivist, twee mensen over de vormgeving van hun archief. Moe Elhossieny sprak over zijn Arabic Design Archive. Deze tendeert naar een uitgebreide preservering van de ontwerpgeschiedenis binnen het Arabische taalgebied. De andere spreker, Anna-Maria Kucherenko, archiveert op een andere, essayistische manier. Vanuit een kunsthistorische interesse maakt ze een beeldende keuze van Oekraïens design ‘in context’ oftewel, gevonden in oude boeken en documenten. Curator van deze conferentie was Michiel Teeuw.

Door de nadruk op “niet-westers’ grafisch design moest ik denken aan de schrijver Dubravka Ugrešić die, volgens de Groene van 30 maart 2023, haar archief heeft aangeboden aan het Allard Pierson Museum/ Bijzondere Collecties, Amsterdam. In dat artikel werd een lezing aangehaald waarin ze sprak over “de angst om buitengesloten te worden” die mensen tot tegengestelde – “verzet of aanpassing” – keuzes drijft. Hetgeen haar tot een buitenbeen maakte en waardoor ze zich genoodzaakt voelde om ‘in exile’ te gaan. Die persoonlijke ervaring lijkt, methodisch, veel op wat ik deze middag vernam en die meer aandacht verdient omdat het recente Europese geschiedenis betreft. 

Het volgende, hier relevante, citaat komt uit het redactionele naschrift. “De vergetelheid, die uiteindelijk het lot is van de meeste schrijvers, maar van schrijvers van ‘kleine’ talen net iets meer, en van vrouwelijke schrijvers nog weer iets meer, hield Ugrešić de laatste jaren zeer bezig”.

Vergelijk Layered: defkaresearch.com/overig-nieuws/

Kijken naar kunst en praktisch doen, bijvoorbeeld tekenen. Dat is niet alleen stimulerend en recreatief, maar ook gezondmakend wordt weleens beweerd. De Universiteit van het Noorden (UvhN) zet in op, en subsidieert, het bevorderen van innovatief onderzoek en noemt expliciet “de creatieve sector, toerisme en vrije tijd en de vitaliteit van de leefomgeving”. Valt die creativiteit en vitaliteit onder het thema “van zorg naar positieve gezondheid” als éen van de vier Ris3 transitiethema’s of valt het erbuiten? Of kunnen we ze bij alle vier onderbrengen afhankelijk van hoe innovatief interessant we het onderzoek transporteren?

De Uitvoering van het UvhN legt de nadruk op samenwerking en een gezamenlijke kennistransferorganisatie, bijvoorbeeld maar niet alleen: “Nationaal biedt de UvhN kansen voor samenwerking rondom de derde cyclus in het hbo en de hiertoe beoogde pilot Professional Doctorate (PD). De unieke samenwerking van het hbo en het wo in de UvhN biedt hiervoor veel mogelijkheden, bijvoorbeeld met betrekking tot samenwerking in het opleidingstraject van PhD- en PD-kandidaten.” In het geval van kunstopleidingen bestaat er al zoiets, zie GRASP Groningen, maar niet in Friesland of Drenthe, of waarom ook. Hoe decentraal wil je het hebben?

In de Kennisagenda en kadernotitie van het UvhN wordt geschreven over “gezamenlijke hybride onderzoeksgroepen” van de deelnemende hbo- en wo-instellingen. Dit zijn Hanze, Rug, Stenden, Umcg en Van hall larenstein. Ook is er sprake van een Aanjaagfonds voor ondersteuning van bestaande initiatieven. Op 3 april jongstleden werden er twee toegekend: “De gehonoreerde projecten van ronde #1; ‘TransPlant‘; platform for TRANSition to a PLANT-Based society’, ‘Digitale geletterdheid en inclusie; de basis voor brede welvaart’ en ‘Interacties in de klas en mentale gezondheid van kwetsbare leerlingen’ ontvingen van Erica Schaper een cheque waarmee zij een significante impuls kunnen geven aan hun project.”

De UvhN moet de drie noordelijke provincies omvatten vooral ook buiten de stad Groningen. De resultaten of althans delen van het onderzoek zou dan toch ook in die provincies zichtbaar moeten worden. Op de site van het UvhN is daar nog weinig van te merken. Uiteraard afgezien van het reguliere programma van de partners zoals in het geval van de Hanze University waar dit wel het geval is.

Nu het Drents Museum gesloten is tot 16 april vanwege uitgebreide onderhoudswerkzaamheden, lijkt nu het goede moment om nogeens terug te komen op de argumentatie rondom de tentoonstelling ‘Sterven in schoonheid – De wereld van Pompeï en Herculaneum’. 

In de tekstborden wordt op nadrukkelijke wijze geponeerd dat wij anders tegen schoonheid aankijken dan in de klassieke oudheid. Was destijds schoonheid “iets wat echte invloed heeft en directe gevolgen”, “voor ons is ‘smaken verschillen’ een prima samenvatting van een discussie over schoonheid”. Er wordt hier wat al te makkelijk gesproken over wij als vanzelfsprekend en over schoonheid als onbepaalde eenheid. Schoonheid blijkt immers regelmatig juist aanleiding te zijn tot discussie, tot onenigheid en is dus direct invloedrijk. De inrichting van deze tentoonstelling is daar een direct voorbeeld van. 

In de tekstborden is er ook sprake van dat in de Romeinse tijd de overheid bepaalt wat schoonheid is. Het zou zomaar kunnen dat een heleboel mensen daar dus heel anders over denken, bijvoorbeeld “vrouwen, slaafgemaakte mensen en personen zonder burgerschap”.  Op de vraag wie tegenwoordig bepaalt wat wij mooi moeten vinden geeft het museum zelf “de smaakpolitie” als antwoord. Deze politie zou bestaan uit influencers, bekende nederlanders, grote merken. Opnieuw wordt hier de mening van een museumbezoeker alvast eenkennig ingevuld. Bovendien nogal tegenstrijdig met eerstgenoemde ‘samenvatting’ dat smaken verschillen. Geen zin in een debat over esthetiek ?

Eind 2023 gaat de nieuwe expositie-inrichting van het DM open met de titel Labyrinthia. Het wordt een “spectaculaire”, “magische ontdekkingsreis door vijftien zalen in het historische gebouwencomplex van het museum”. Vanaf de kano van Pesse tot en met Vincent van Gogh. Inclusief veel multimediatechnieken. Een van de vijftien zalen van de nieuwe opstelling heet Zaal van de Schoonheid en biedt de bezoeker “een volstrekt unieke beleving”. Hier wordt bij het betreden van de collectiepresentatie meteen duidelijk gesteld dat de aanwezige objecten (een vorm van) Schoonheid karakteriseren. Hoe mooi is dat!